توسط : 
کاخ مروارید، که با نام کاخ شمس نیز شناخته می شود، یکی از آثار تاریخی و دیدنی های برجسته کرج و استان البرز است که امروز در این مقاله از کجاباما به شما معرفی می کنیم. این کاخ به درخواست خدیجه پهلوی (شمس الملوک)، دختر دوم رضا شاه و همسر مهرداد پهلبد، در سال های ۴۵ تا ۴۷ هجری شمسی، در زمینی به وسعت ۱۱۱ هکتار و با زیربنای حدود ۲,۵۰۰ متر مربع ساخته شد. کاخ مروارید که به شکل یک سفره ماهی طراحی شده، همچنان استوار مانده است؛ اما به دلیل بی توجهی مسئولان، خطر تخریب و نابودی آن را تهدید می کند.
کاخ مروارید کرج
کاخ مروارید، که به نام کاخ شمس نیز شناخته می شود، در سال ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت. با اینکه این کاخ دارای معماری برجسته و ارزش های تاریخی بی نظیری است، اما اکنون در وضعیت نامطلوبی به سر می برد و گفته می شود برای بازسازی و مرمت کامل آن به بودجه ای در حدود ۲۰۰ میلیارد تومان نیاز است. در حالی که مالکیت کاخ همچنان به طور کامل تعیین تکلیف نشده، بیشتر بخش های آن به آسیب های جدی دچار شده است؛ سقف ها نم گرفته اند، تزیینات سردرها فرسوده و کنده شده و درب ها نیز دچار شکستگی هستند. قطع آب نیز به درختان نادر و قدیمی آن صدمه زده و چشم انداز این مجموعه را تیره تر کرده است.
همچنین، بسیاری از اموال کاخ مروارید پیش از انتقال به میراث فرهنگی به سرقت رفته اند و بازگرداندن آن ها به کاخ تقریباً غیرممکن به نظر می رسد.
تاریخچه کاخ مروارید کرج
شمس پهلوی به دلیل ابتلا به آسم، مهرشهر کرج را به عنوان محل سکونت خود برگزید؛ منطقه ای که تا پیش از دهه ۱۳۴۰ تنها از چند روستا تشکیل شده بود. در نتیجه، کاخ مروارید در این ناحیه ساخته شد و به گفته کارشناسان، هزینه ساخت آن به ارزش امروزی حدود ۱۴۰۰ میلیارد تومان برآورد می شود. پس از تکمیل کاخ مروارید و در دوره محمدرضا شاه پهلوی، یک بلوار چهار بانده و یک منطقه ویلایی برای سکونت شهروندان، در سه فاز مجاور کاخ ساخته شد که به مهرشهر معروف گردید.
شمس پهلوی به مدت ۱۲ سال، تا سال ۱۳۵۷، همراه خانواده اش در این کاخ سکونت داشت و در آن از مهمانان ویژه ای از داخل و خارج کشور پذیرایی می کرد. پس از انقلاب، کاخ شمس به بنیاد مستضعفان واگذار شد و حدود ۱۵ سال بعد به بنیاد تعاون منتقل گردید. در ادامه، بنیاد تعاون سپاه، در ازای صدور مجوزهای ساخت، حدود ۸۰ هکتار از مجموعه کاخ را به شهرداری فروخت. این کاخ سپس به عنوان «مجتمع اردویی، تفریحی شهید فهمیده» استفاده شد و تا سال ۱۳۸۲ و پس از بارش سنگین برف و شکایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری، فعالیت آن به پایان رسید.
در اردیبهشت ۱۳۹۳، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، مالکیت کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز واگذار شد؛ هرچند وضعیت مالکیت کاخ همچنان نامشخص باقی ماند. در پی تملک ۳۰ هکتار از این مجموعه توسط سازمان میراث فرهنگی، مسئولان فرهنگی استان البرز وعده هایی برای بازسازی کاخ دادند که هرگز محقق نشد. در سال ۱۴۰۰، فضای سبز کاخ توسط شهرداری آماده سازی و به مبلمان شهری مجهز شد و برای مدت کوتاهی به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری استان البرز به روی بازدیدکنندگان گشوده شد. اما در حال حاضر، بازدید از داخل کاخ مروارید ممکن نیست و گردشگران فقط می‌توانند از نمای بیرونی آن عکاسی کنند.
معماری کاخ مروارید
کاخ مروارید، در زمینی به مساحت ۱۱۱ هکتار و با زیربنای ۲,۵۰۰ متر مربع، بین سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ ساخته شد. این بنای خاص به‌دست معمار آمریکایی وسلی پیترز و بنیاد فرانک لوید رایت طراحی و با صرف هزینه‌ای حدود یک میلیون دلار به شکل سفره ماهی ساخته شد که صدفی آن را در بر گرفته است.
کاخ مروارید یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی ایران به شمار می رود و به لحاظ فنی و معماری، از بسیاری از کاخ های ایران فراتر است. در ساخت این کاخ تکنیک ها و طراحی های منحصربه فردی به کار رفته که آن را حتی از کاخ سعدآباد متمایز می کند. کاخ شمس، به عنوان یکی از مجهزترین و اشرافی ترین بناهای دوره پهلوی، کاملاً به سبک معماری غربی طراحی شده و از اصول معماری ایرانی پیروی نمی کند؛ به همین دلیل، بخشی از تاریخ معماری مدرن به شمار می رود.
بنای اصلی کاخ به صورت سفره ماهی طراحی شده و ضلع شمالی آن و فضای بیرونی دریاچه به شکل باله های سفره ماهی اجرا شده اند. در طراحی فضای خارجی، یک دریاچه کوچک سه طرف کاخ را احاطه کرده است. تمامی بخش های معماری این بنا زیر سقفی با فرم حلزونی قرار دارند و نورگیرهایی به شکل دانه های مروارید به آن جلوه ای خاص بخشیده اند.
بخش های مختلف کاخ مروارید
کاخ مروارید از بخش های متنوعی تشکیل شده است، از جمله تالار طلایی بار، دفتر اختصاصی شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب و اتاق های خواب. یکی از برجسته ترین قسمت های این کاخ، اتاق صدف است که با تزیینات ویژه خود جلوه ای منحصربه فرد دارد؛ به خصوص نمای بیرونی آن که به صورت حلزونی طراحی شده است و به جذابیت این بخش می افزاید.
پایانی بر داستان کاخ مروارید؛ بنای تاریخی در انتظار احیا و توجه
کاخ مروارید، که به دست معماران برجسته و با صرف هزینه ای هنگفت در مهرشهر کرج بنا شد، همچنان به عنوان یکی از چشمگیرترین بناهای تاریخی ایران، در انتظار بازسازی و توجه مسئولان است. این اثر ارزشمند، با طراحی منحصربه فرد و معماری مدرن، نمادی از شکوه و عظمت دوره پهلوی محسوب می شود. اما کاخ مروارید امروز به دلیل آسیب های جدی و کمبود بودجه، رو به ویرانی گذاشته است. کجاباما با معرفی و برجسته سازی این میراث، تلاش می کند اهمیت بازسازی و حفاظت از چنین بناهای تاریخی را برای علاقه مندان به تاریخ و گردشگری یادآوری کند.
