توسط : 
سد کرج که در مسیر جاده چالوس و در شمال استان البرز واقع شده، یکی از معروف ترین جاهای دیدنی کرج است. این سد که بر روی رودخانه کرج و در میان کوه های سرسبز البرز قرار دارد، علاوه بر کاربری های صنعتی و کشاورزی، نقش مهمی در جذب گردشگران دارد. اطراف سد و دریاچه آن با جاذبه های طبیعی چشم نواز، محیطی ایده آل برای طبیعت گردی و تفریح را فراهم کرده اند. در طول سال، بسیاری از مسافران در مسیر حرکت به سمت شمال ایران در کنار این دریاچه توقف می کنند و از مناظر بکر و آرامش بخش آن لذت می برند. روستاهای اطراف سد کرج نیز گزینه های عالی برای تجربه یک طبیعت گردی خاص هستند. ساکنان تهران، کرج و شهرهای مجاور به راحتی به این منطقه دسترسی دارند. برای آشنایی بیشتر با این جاذبه و دیگر مقاصد گردشگری منطقه، می توانید به کجاباما مراجعه کنید.
سد کرج کجاست؟
سد امیرکبیر، که به نام سد کرج نیز شناخته می شود، یکی از مهم ترین سازه های آبی در استان البرز است. این سد بر روی رودخانه کرج، در کیلومتر ۲۵ جاده کرج-چالوس واقع شده و نقش کلیدی در تامین آب آشامیدنی ساکنان کرج و بخش هایی از تهران دارد. دریاچه پشت این سد به عنوان منبعی برای ذخیره آب و تولید برق استفاده می شود. همچنین، تنها راه دسترسی به روستای واریان از طریق دریاچه سد کرج امکان پذیر است، که خود به جذابیت این منطقه می افزاید.
سد کرج در بخش شمالی استان البرز و در شهرستان کرج، در میان کوه های البرز شمالی قرار دارد. این منطقه در فاصله ای حدود ۶۰ کیلومتر از تهران واقع شده است، که آن را به یکی از مقاصد محبوب گردشگران تهرانی تبدیل کرده است. بسیاری از پایتخت نشینان در طول سال، به ویژه در فصول معتدل، برای استراحت و تفرج به سمت دریاچه سد کرج سفر می کنند و در حوالی آن اتراق می کنند.
با آغاز فصل بهار، میزان آب دریاچه سد کرج به حداکثر مقدار خود می رسد. این افزایش سطح آب به ویژه به دلیل ذوب برف کوه های اطراف است که بخشی از آب دریاچه را تامین می کنند. آب و هوای منطقه در بهار و اوایل تابستان لطیف و دلپذیر است و تا واپسین روزهای تیرماه، همچنان معتدل باقی می ماند. این شرایط بهاری و تابستانی، جاده چالوس و سد کرج را به مقصدی مناسب برای گردشگری طبیعت تبدیل می کند.
در پاییز و زمستان، هرچند که هوا سردتر می شود، اما زیبایی های خاص این فصل ها، نظیر مناظر رنگارنگ پاییزی و آرامش زمستانی دریاچه و کوه های برفی اطراف، همچنان بازدید از این منطقه را جذاب و لذت بخش می کند. روستاهای اطراف سد کرج، با خانه های محلی و فضای سنتی، تجربه ای متفاوت و دلنشین برای گردشگران فراهم می کنند. اقامت در این روستاها به ویژه در روزهای سرد سال، فرصت مناسبی برای آشنایی با سبک زندگی روستایی و لذت بردن از مهمان نوازی محلی است.
مسیر دسترسی به سد کرج
برای بازدید از دریاچه سد کرج، باید به سمت جاده چالوس حرکت کنید. اگر ساکن شهر کرج هستید، می توانید از طریق بلوار شورا و منطقه عظیمیه، واقع در شمال شهر، به جاده چالوس دسترسی پیدا کنید. اما اگر قصد سفر از تهران به این منطقه را دارید، می توانید از یکی از بزرگراه های خرازی، تهران-کرج، یا لشگری استفاده کنید. با ورود به اتوبان تهران-کرج، پیش از رسیدن به شهر کرج، خروجی جاده چالوس مشخص شده است و به راحتی می توانید به مسیر دسترسی به سد کرج ادامه دهید.
یکی از نکات مهم برای مسافران تهرانی این است که از ورود به بزرگراه تهران-شمال برای دسترسی به جاده چالوس خودداری کنند. این بزرگراه در نهایت به بخش شهرستانک و جاده چالوس متصل می شود، اما فاصله آن با سد کرج بسیار زیاد است و مجبور خواهید بود مسیر طولانی ای را بازگردید. بنابراین بهترین مسیر، استفاده از جاده چالوس از ابتدای مسیر است.
پس از ورود به جاده چالوس و طی کردن حدود ۲۵ کیلومتر از این جاده زیبا و کوهستانی، به دریاچه سد کرج خواهید رسید. در طول مسیر، تابلوهای راهنمایی متعددی وجود دارند که شما را به درستی هدایت می کنند. پیش از رسیدن به دریاچه سد، در یک مسیر فرعی که به روستای خوزنکلا منتهی می شود، امکان پیشروی تا نزدیکی دریاچه وجود دارد. از آنجا می توانید به راحتی به یکی از نزدیک ترین نقاط دسترسی به دریاچه سد کرج برسید و از چشم اندازهای طبیعی اطراف لذت ببرید.
مشخصات سد کرج
سد کرج، که به سد امیرکبیر نیز معروف است، یکی از سازه های مهم و استراتژیک در حوزه مدیریت منابع آبی و تولید انرژی کشور به شمار می آید. این سد با دیواره‌های قوسی بلند بتنی، دارای ساختاری مستحکم و مقاوم است. طول تاج سد امیرکبیر ۳۹۰ متر و ارتفاع آن از پی ۱۸۰ متر است، که آن را به یکی از بلندترین سدهای ایران تبدیل کرده است. این سازه عظیم دارای ۶ دریچه تخلیه آب است که به کمک آن ها، میزان آب پشت سد به دقت کنترل می شود و از وقوع سیلاب های احتمالی جلوگیری به عمل می آید.
مساحت دریاچه پشت سد کرج بیش از ۷۶۰ کیلومتر مربع است و سالانه به طور متوسط ۴۷۲ میلیون متر مکعب آب در آن جریان دارد. عرض سد در نقطه اتصال به رودخانه کرج حدود ۳۰ متر است و ارتفاع آن از سطح رودخانه به ۱۶۳ متر می رسد. سیستم کنترل دریچه های سد امیرکبیر مجهز به تجهیزات هیدرولیک پیشرفته است که امکان مدیریت دقیق میزان آب خروجی را فراهم می آورد.
دریاچه سد کرج نقشی حیاتی در تأمین آب زمین های کشاورزی اطراف شهرستان کرج ایفا می کند. علاوه بر این، سد کرج با اتصال به شبکه برق ملی، با ظرفیت تولید برق ۹۰ مگاوات، در طول نیم قرن اخیر به یکی از منابع مهم تولید انرژی کشور تبدیل شده است. آب این دریاچه همچنین زیستگاه گونه های مختلف ماهی همچون قزل‌آلای رنگین کمانی، قزل آلای خال قرمز، ماهی سفید و ماهی سیاه است که موجب رونق ماهیگیری ورزشی و گردشگری در این منطقه شده است.
سد کرج نقش مؤثری در کنترل سیلاب های بهاری رودخانه کرج دارد. به ویژه در فصول پرآب، این سد از بروز طغیان های مخرب جلوگیری کرده و بخش بزرگی از آسیب های ناشی از طغیان رودخانه را مهار کرده است. دریچه های تخلیه آب سد قادرند در هر ثانیه ۱,۵۵۰ متر مکعب آب را تخلیه کنند، در حالی که ظرفیت سرریز تخلیه این سد ۱,۴۵۰ متر مکعب بر ثانیه است. این ویژگی ها سد کرج را به یکی از مهم ترین سدهای کنترل سیلاب در ایران تبدیل کرده است.
نیروگاه آبی سد کرج نیز به یک خط انتقال نیرو به طول ۶۰ کیلومتر متصل است که با استفاده از ۱۰۷ برج فولادی تا نیروگاه طرشت تهران امتداد دارد. این خط انتقال، برق تولید شده در سد را به شهر تهران و مناطق اطراف آن منتقل می کند.
یکی از ویژگی های منحصر‌به فرد سد کرج، موقعیت آن بر روی سنگ های گرانیتی پایدار است که باعث می شود ساختار سد در برابر فشار آب و سایر نیروهای طبیعی مقاومت بسیار بالایی داشته باشد. این سد نه تنها از لحاظ فنی و مهندسی یک شاهکار محسوب می شود، بلکه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم نیز شناخته می شود. بسیاری از گردشگران به خصوص در فصل بهار و تابستان به این منطقه سفر می کنند تا از زیبایی های طبیعی اطراف دریاچه و کوه های البرز لذت ببرند.
تاریخچه سد کرج
نخستین زمزمه های ساخت سد کرج، که بعدها به سد امیرکبیر تغییر نام داد، در سال ۱۳۲۸ آغاز شد. هدف از احداث این سازه عظیم، ایجاد یک سد چند منظوره در مسیر رودخانه کرج بود که بتواند به بهبود مدیریت منابع آبی و تولید انرژی کمک کند. از مهم ترین دلایل ساخت سد کرج می توان به کنترل سیلاب های بهاره، کاهش خسارات ناشی از سیل، تأمین آب شرب تهران و کرج، آبیاری زمین های کشاورزی و باغ های منطقه و تولید برق برای کاهش بار شبکه سراسری در ساعات اوج مصرف اشاره کرد.
در مرحله بررسی طرح های ساخت، دو گزینه اصلی وجود داشت: شرکت های مهندسی فرانسوی و آمریکایی. در نهایت، به دلیل هزینه های بیشتر پیشنهاد آمریکایی که به ارتفاع ۱۰ متر بلندتر دیواره های سد مربوط می شد و مبلغ آن ۱۰۰ میلیون تومان بیشتر از طرح فرانسوی بود، قرارداد نهایی با شرکت فرانسوی منعقد شد. ساخت سد کرج در سال ۱۳۳۶ آغاز شد و پس از چهار سال تلاش، در سال ۱۳۴۰ به بهره برداری رسید.
در طرح نهایی، مهندسان فرانسوی دیواره های نازک تری نسبت به طرح آمریکایی ارائه دادند؛ اما به منظور جبران کاهش ضخامت، ارتفاع دیواره ها را ۴ متر افزایش دادند. این تغییرات باعث شد تا ساخت سد با هزینه و مواد کمتری نسبت به طرح آمریکایی انجام شود، بدون اینکه از مقاومت و عملکرد سد کاسته شود.
افتتاح سد کرج
سد کرج در تاریخ سوم آبان ۱۳۴۰، در دوره حکومت پهلوی دوم افتتاح شد. این سد در زمان افتتاح، به دلیل ارتفاع قابل توجه، رتبه چهارم سدهای قوسی جهان را از آن خود کرد. تکنیک های پیشرفته مهندسی و استفاده از دیوارهای بتنی نازک اما بسیار مقاوم، از جمله ویژگی های برجسته این پروژه بود. برای ساخت این سازه بزرگ، ماشین آلات و ابزارهای پیشرفته از شرکت های ژاپنی و آمریکایی خریداری شدند و سیمان مورد نیاز پروژه نیز در کارخانه سیمان تهران تولید شد.
دریاچه سد کرج به مرور زمان به یکی از محبوب ترین جاذبه های گردشگری منطقه تبدیل شد. هدف از ایجاد این دریاچه، نه تنها تأمین آب و انرژی، بلکه جذب گردشگران و توسعه امکانات رفاهی مانند هتل ها و تفریحات آبی در اطراف دریاچه بود. با این حال، به دلیل مشکلات زیست محیطی و غرق شدن برخی از گردشگران در این دریاچه، بخشی از اهداف گردشگری کنار گذاشته شد. امروزه، دریاچه سد کرج به عنوان یکی از مراکز اصلی پرورش ماهی قزل آلا در استان البرز شناخته می شود و همچنان اهمیت اقتصادی و زیست محیطی خود را حفظ کرده است.
این سد نه تنها از منظر مهندسی و بهره برداری، بلکه از لحاظ تاریخی نیز یکی از نمادهای توسعه زیرساخت های کشور در دوره پهلوی محسوب می شود.
تفریحات سد کرج
اطراف دریاچه سد کرج تفریحات متنوعی برای علاقه مندان به طبیعت و جاذبه های طبیعی فراهم شده است. این منطقه با زیبایی های طبیعی و امکانات متنوعش، مقصدی ایده آل برای گردشگران، طبیعت گردان و خانواده هایی است که به دنبال تفریح و استراحت در دل طبیعت هستند.
پیک نیک و اتراق در طبیعت
اتراق در طبیعت و صرف یک وعده غذایی در فضای باز، از جمله تفریحات محبوب گردشگران اطراف دریاچه سد کرج است. خانواده ها می توانند در کنار مناظر چشم نواز این دریاچه، از آرامش طبیعت بهره مند شوند. در فصل های بهار و تابستان، دریاچه سد کرج به یکی از پرترددترین مقاصد گردشگری برای پایتخت نشینان و ساکنان شهرهای اطراف تبدیل می شود. فرار از شلوغی و آلودگی تهران و گذراندن ساعاتی در طبیعت بکر این منطقه، تجربه ای دلچسب و خاطره انگیز خواهد بود.
کوهنوردی در کوهستان های اطراف
کوهستان های بلند اطراف دریاچه سد کرج فرصت های بسیاری برای کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت پیمایی فراهم می کنند. مسیرهای محبوبی برای کوهنوردی در این منطقه وجود دارد که مناظر طبیعی بکر مانند چشمه های زلال و آبشارهای خروشان در طول مسیر به چشم می خورند. این آبشارها در زمستان یخ می زنند و جلوه ای خاص به منطقه می بخشند. گردشگران و کوهنوردان بهتر است از مسیرهای مشخص برای پیمایش استفاده کنند و از ورود به مسیرهای ناشناس خودداری کنند تا از بروز هرگونه حادثه احتمالی جلوگیری شود.
طبیعت گردی در اطراف دریاچه
دامنه های کوهستانی اطراف سد کرج پوشیده از گیاهان متنوعی است که به خصوص در فصل بهار و تابستان منظره ای دل انگیز از طبیعت معطر و سرسبز ارائه می دهند. در فصل پاییز، مناظر اطراف دریاچه با هزار رنگ زیبا تبدیل به یکی از جذاب ترین مناطق برای طبیعت گردان می شود. علاقه مندان به پیاده روی و گشت و گذار در دل طبیعت می توانند به روستاهای کوهستانی اطراف سد سر بزنند. این روستاها علاوه بر مناظر طبیعی زیبا، دارای جاذبه های تاریخی نیز هستند و مقصد محبوبی برای گردشگران در طول سال به حساب می آیند.
عکاسی از دریاچه سد کرج
دریاچه سد کرج به ویژه از مسیر جاده چالوس مناظری فوق العاده و تماشایی برای عکاسی فراهم می کند. ثبت تصاویر این دریاچه در زمان طلوع یا غروب خورشید، با انعکاس نور در آب های آرام دریاچه، به عکس هایی بی نظیر و خاطره انگیز منجر می شود. بهار، زمانی که سطح آب دریاچه به بیشترین میزان خود می رسد، بهترین زمان برای عکاسی از دریاچه است. همچنین فصل پاییز با تغییر رنگ درختان و طبیعت اطراف، فرصتی بی نظیر برای ثبت تصاویری زیبا از مناظر رنگارنگ اطراف سد را فراهم می کند.
روستاهای اطراف سد کرج
علاوه بر خود دریاچه، روستاهای اطراف سد کرج نیز مقصدی محبوب برای طبیعت گردان و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ محلی هستند. این روستاها، با معماری سنتی، مناظر طبیعی و باغ های میوه، فرصتی مناسب برای گردشگران فراهم می کنند تا با سبک زندگی بومی منطقه آشنا شوند و در خانه های محلی اقامت کنند. تجربه زندگی روستایی، به ویژه در فصول بهار و تابستان، یکی از جذابیت های این منطقه به شمار می رود.
آیا امکان شنا و ماهیگیری در سد کرج وجود دارد؟
در گذشته نه چندان دور، دریاچه سد کرج یکی از مقاصد محبوب گردشگران بود که امکان شنا و ماهیگیری را در خود داشت. این جاذبه طبیعی، افراد زیادی را در روزهای پایانی هفته به سوی خود جذب می کرد. اما با توجه به حوادث و مشکلاتی که دریاچه سد کرج با آن مواجه شده است، در حال حاضر فعالیت هایی مانند شنا و ماهیگیری در این دریاچه ممنوع شده است.
دریاچه سد کرج تنها مسیر ارتباطی به روستای کوهستانی واریان است. اهالی این روستا از قایق برای رفت و آمد به واریان استفاده می کنند. در گذشته، قایق سواری و بازدید از این روستا نیز برای گردشگران ممکن بود؛ اما اکنون این فعالیت ها نیز ممنوع شده اند. همچنین، با توجه به ارتفاع بالای مشرف به دریاچه و خطر سقوط، توصیه می شود هنگام پیک نیک در اطراف دریاچه احتیاط های لازم را رعایت کنید.
حوادث سد کرج
در سال های اخیر، حوادث مختلفی در دریاچه سد کرج رخ داده است که به طور خاص به مرور برخی از آن ها می پردازیم. یکی از مهم ترین حوادث، به سال ۱۳۴۸ و زمان آبگیری سد امیرکبیر برمی گردد. در این زمان، بسیاری از روستاهای اطراف، از جمله واریان، رزکان و کوشک به زیر آب رفتند و ویران شدند. روستای واریان که از دیرباز منطقه ای ییلاقی به حساب می آمد، به همراه امامزاده ای که در آن قرار داشت، زیر دریاچه مدفون شد. روستای رزکان نیز در این پروسه از بین رفت و اهالی آن به منطقه ای به نام رزکان نو در کرج نقل مکان کردند.
علاوه بر این، غرق شدن چندین گردشگر در دریاچه سد کرج نیز حوادث دلخراشی بود که منجر به ممنوعیت شنا در این دریاچه شد. از دیگر حوادث، می توان به سقوط هلیکوپتر «آلبرت لاموریس» در خردادماه سال ۱۳۴۹ اشاره کرد که به دلیل برخورد با کابل های برق، وی و خلبان هلیکوپتر جان خود را از دست دادند.
تخریب هتل واریان در سال ۱۳۸۱ به دلیل مشکلات زیست محیطی و آلودگی آب شرب منطقه نیز یکی دیگر از حوادث مرتبط با دریاچه سد کرج است. این هتل به دلیل تخلیه فاضلاب به داخل دریاچه تخریب شد و در پی آن، تاسیسات ارتش و اردوگاه های نظامی نزدیک به آن نیز از بین رفتند.
دیدنی های اطراف سد کرج
سد کرج در جوار جاده چالوس واقع شده و نواحی اطراف آن شامل دامنه های کوهستانی البرز است. این کوه ها به دلیل وجود روستاهای ییلاقی، آبشارها و چشمه های جوشان، جاذبه های طبیعی متنوعی دارند که گردشگران را در طول سال به سوی خود جذب می کنند. در ادامه، به معرفی برخی از جاهای دیدنی اطراف سد کرج خواهیم پرداخت.
آبشار هفت چشمه
آبشار هفت چشمه یکی از زیباترین آبشارهای جاده چالوس در نزدیکی سد کرج است که از هفت آبشار کوچک و بزرگ تشکیل شده و ارتفاع آن به حدود ۹۰ متر می رسد. این آبشار از دل کوه های البرز سرچشمه می گیرد و در مسیر خود غارها و درختان سرسبز را در بر می گیرد. بهترین زمان برای بازدید از آبشار هفت چشمه، از اواسط بهار تا اواخر تابستان است.
غار یخ مراد
غار یخ مراد در نزدیکی روستای کهنه ده در جاده چالوس و شمال شرقی سد کرج واقع شده است. این غار شامل قندیل ها، ستون ها و دریاچه های یخی است که زیبایی خاصی به آن می بخشد. با وجود پیچیدگی و شرایط لغزنده اش، این غار یک مقصد جذاب برای غارنوردان است.
آبشار خور
آبشار خور یکی دیگر از جاذبه های طبیعی استان البرز است که در نزدیکی روستای خور واقع شده و مسیری زیبا و چشم نواز برای دسترسی به آن وجود دارد. در طول فصل سرما، این آبشار یخ می زند و مناظر فوق العاده ای را به وجود می آورد.
آبشار نوجان
آبشار نوجان در نزدیکی روستای نوجان قرار دارد و به راحتی از جاده چالوس قابل دسترسی است. این آبشار نیز به دلیل زیبایی های طبیعی و کوهستان های اطرافش، به ویژه برای کوهنوردان جذاب است.
روستای ارنگه
روستای ارنگه در نزدیکی سد کرج واقع شده و به دلیل آب و هوای مناسب و جاذبه های طبیعی اطراف، مقصدی محبوب برای گردشگران است. جاذبه های طبیعی مانند آبشار ارنگه و دره هفت چشمه، این منطقه را به یک مقصد جذاب تبدیل کرده است.
در این مقاله به معرفی سد کرج و بررسی مشخصات آن پرداختیم. چنانچه تجربه ای از بازدید از سد امیرکبیر کرج دارید، خوشحال می‌رشویم تجربیات خود را با ما و دیگر کاربران کجاباما به اشتراک بگذارید.
